Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Kengetallen zijn getallen die de verhouding uitdrukken tussen bepaalde onderdelen van de begroting of de balans en kunnen helpen bij de beoordeling van de financiële positie van een gemeente. Om dit te bereiken is voorgeschreven dat de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing de volgende kengetallen bevat:

1. Netto schuldquote
2. Solvabiliteitsratio
3. Grondexploitatie
4. Structurele exploitatieruimte
5. Belastingcapaciteit

Deze kengetallen maken inzichtelijk(er) over hoeveel (financiële) ruimte de gemeente beschikt om structurele en incidentele lasten te kunnen dekken of opvangen. Ze geven zodoende inzicht in de financiële weerbaarheid en wendbaarheid. Om meer duiding aan de kengetallen te geven hebben we ze gerelateerd aan de signaleringswaarde van de toezichthouder zoals deze beschreven zijn in het gemeenschappelijke toezichtkader 2020.

a. Netto schuldquote

Hoe hoger de schuld, hoe hoger de netto schuldquote. De netto schuldquote weerspiegelt het niveau van de schuldenlast ten opzichte van de eigen middelen en geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. De schuldquote blijft de komende op hetzelfde niveau. Dit komt doordat de jaarlijkse aflossing van onze vaste leningen ongeveer in lijn ligt met de begrote afname van onze totale baten. Daarnaast heeft het uitvoeringstempo van onze investeringsplannen en de regeling met betrekking tot opvang van Oekraïense vluchtelingen invloed op onze financieringspositie en daarmee op het verloop van dit kengetal.

Een schuldquote lager dan 90% wordt als minst risicovol ervaren. Hier blijven we ver onder.

b. Solvabiliteitsratio

Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Hoe hoger de solvabiliteitsratio, hoe groter de weerbaarheid. Over het algemeen wordt gesproken van een neutrale/gezonde signaleringswaarde als de solvabiliteitsratio minimaal rond de 20% ligt. Hier zitten we ruim boven. Gesteld kan worden dat we voldoende weerbaar zijn om (incidentele) tegenvallers op te vangen. De verhouding tussen het eigen vermogen en het balanstotaal blijft de komende jaren ongeveer gelijk.

c. Grondexploitatie

Het kengetal grondexploitatie geeft aan hoe groot de grondpositie (de waarde van de grond) is ten opzichte van de totale (geraamde) baten. De boekwaarde van de grondexploitaties (-/- de gevormde voorziening) moet terugverdiend worden. Een laag kengetal is gunstig: de boekwaarde is dan beperkt in relatie tot de totale omzet van de gemeente. Onze grondexploitaties zijn beperkt wat terug komt in een heel laag kengetal. Een kengetal <20% wordt als minst risicovol aangemerkt. Plannen voor toekomstige nieuwe grondexploitaties worden na goedkeuring van de raad in de begroting verwerkt, waarna het kengetal weer iets zal oplopen.

d. Structurele exploitatieruimte

Voor de beoordeling van de financiële positie is het ook van belang te kijken naar de structurele baten en structurele lasten. Structurele baten zijn bijvoorbeeld de algemene uitkering uit het gemeentefonds en de opbrengsten uit de onroerendezaakbelasting. Dit kengetal geeft aan hoe groot de structurele exploitatieruimte is, het saldo van de structurele baten en lasten wordt vergeleken met de totale baten. Een positief percentage betekent dat de structurele baten toereikend zijn om de structurele lasten (waaronder bijvoorbeeld de rente en aflossing van een lening) te dekken. De structurele exploitatieruimte staat onder druk. Voor de komende jaren hebben we voor 2025 en 2027 een positief kengetal, dit wordt vanuit de signaleringswaarden dan ook als minst risicovol aangemerkt.

e. Belastingcapaciteit

De belastingcapaciteit is gerelateerd aan de hoogte van de landelijk gemiddelde woonlasten (OZB, rioolheffing en reinigingsheffing). Naast de OZB wordt tevens gekeken naar de riool- en afvalstoffenheffing omdat de heffing niet kostendekkend hoeft te zijn, maar ook lager mag worden vastgesteld. Er is dan sprake van belastingcapaciteit die niet benut wordt.

De belastingcapaciteit geeft inzicht in de mate waarin een financiële tegenvaller in het volgende begrotingsjaar kan worden opgevangen of de mate waarin ruimte is voor nieuw beleid. Om deze ruimte weer te kunnen geven is een ijkpunt nodig. In dit geval landelijk gemiddelde tarieven.

Een belastingcapaciteit tussen de 95% en 105% wordt als neutraal aangemerkt.

De maatstaf woonlasten landelijk gemiddelde is voor 2024 nog niet bekend, daarom is het bedrag van 2023 aangehouden. Uit het kengetal blijkt dat ons belastingniveau aan de onderkant zit van het landelijk gemiddelde.

Samenvattend oordeel kengetallen

Een afzonderlijk kengetal zegt weinig over hoe de financiële positie moet worden beoordeeld. Zo hoeft een hoge schuld geen nadelig effect te hebben op de financiële positie, maar is dat afhankelijk of en wat er aan eigen vermogen en baten tegenover die schuld staat en hoe groot de kans is dat de schuld weer wordt afgelost. Het is dus, met andere woorden, niet mogelijk om een individueel kengetal te gebruiken voor de beoordeling van de financiële positie. De kengetallen moeten altijd in samenhang worden bezien, omdat ze alleen gezamenlijk en in hun onderlinge verhouding een goed beeld kunnen geven van de financiële positie van de gemeente. 

De kengetallen voor het inzicht in onze financiële positie blijven gunstig. De netto schuldquote en solvabiliteitsratio bevindt zich ruim onder de geldende norm van een gezonde financieringssituatie. Het eigen vermogen is toereikend om (incidentele) tegenvallers op te vangen. De boekwaarde van onze grondexploitaties is laag, het kengetal structurele exploitatieruimte staat onder druk maar is meerjarig positief. Het kengetal belastingcapaciteit geeft aan dat ons belastingniveau aan de onderkant ligt van het landelijk gemiddelde.